میراث حوزه اصفهان - دفتر هفتمشناسه کالا: 1542

انسان کتاب پیچیده و دشوار هستى است! و فهم معارف، درک منزلت ها و مقامات وفتوحات ملکوتى او، عمرى به درازاى هستى مى‌خواهد. در این میان عالمان وبزرگان اهل توحید و فرزانگان حقیقت جو در تمام عمر در راه شناخت این حقیقت سیر کرده‌اند. آنان کو به کو و شهر به شهر حلقه‌هاى درس و معرفت را زانوى ادب زده‌اند، تا بیابند آنچه را که سرشت خلقت بر آن نهاده شده است.

دى شیخ با چراغ همى گشت گرد شهر         کز دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست

گفتم که یافت مى نشود جسته ایم ما         گفت آنک یافت مى نشود آنم آرزوست

آنان در راه فهم حقیقت هستى ـ که همان انسان کامل است ـ محرومیّت ها کشیده ومحنت ها به جان خریده اند تا به حقیقت انسانیت، متخلّق شوند و حیات نورانى شان شرح کتاب انسانیت باشد و در حد سعه وجودى خویش الگویى از حقیقت انسان باشند. گروهى از این «اقوام متعمّقون» آنچه را که دریافته بودند و به تأمل ایّام در جان  و خِردشان تحقیق یافته بود به نگارش درآوردند و چنین شد که بشریت را بر خوان بى‌بدیل معارف میهمان کردند.

آنچه امروز به عنوان گنجینۀ آثار گذشتگان در اختیار ماست، همان موهبت بزرگ است که فهم عارفان و فیلسوفان و فقیهان و متکلمان و مفسّران و دیگر عالمان رشته هاى معارف اسلامى، به بشریّت هدیّت کرده اند و نباید فراموش کرد و به خطا رفت که آنچه در این تراث بى مانند، فراهم آمده شرحى است گسترده از معارف وحیانى که در کتاب الهى وسنّت مصطفوى و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السّلام تجلّى یافته است.

اکنون که جامعه ما روزى خوار دوران امنیّت و آرامش حکومت دینى است و ما به تماشاگه تمدّنى که بر خشت پاره‌هاى تمدّن قرن‌هاى پى درپى دوران اسلامى نشسته‌ایم، امید است بتوانیم با شفقت و دلسوزى و دلسپردگى و خردورزى به این پیشینه باعظمت بنگریم و براى احیاى همه آنها همّت گماریم و آنچه را که در قفسه‌هاى کتابخانه‌ها امید رخ نمایى و تجلّى در نهادشان حک شده است، اجازت و توفیق رونمایى و هنرنمایى دهیم؛ چنین باد.

بر اساس همین باور است که هر چه از عمر با برکت میراث حوزۀ علمیه اصفهان مى‌گذرد، ضرورت احیاء آثار برجاى مانده از اندیشه‌و‌ران سترگ مکتب اصفهان، بیشتر احساس مى‌شود و عزم و اراده دفتر احیاء تراث مرکز تحقیقات رایانه‌اى حوزه علمیه اصفهان، بر تحقیق و تصحیح آثار بزرگان حوزه‌هاى علمى و فرهنگى این دیار فزونى مى‌گیرد. چرا که برخى از شخصیت‌ها با همه بزرگى و عظمتشان و دارا بودن آثارى گرانسنگ کمتر نامى از آنها مطرح است وآثارشان همچنان در غربت مانده است. از جمله آنها فقیه عظیم القدر سید بهاءالدین محمد مختارى نائینى که کتابشناسى آثارش در این دفتر معرفى شده است.

و فراوانند شخصیت‌هایى که هیچ اثرى از آن بزرگواران تحقیق نشده و یا شمارى اندک از مجموعه گرانبهاى میراث علمى آنان به خدمت عالمان دین و جامعه علمى عرضه شده است.

امیدواریم در آینده بتوانیم به دفترهاى شخصیت محور یا موضوع محور در زمره میراث حوزه اصفهان بپردازیم.

در این مجال به معرفى رساله‌هاى این دفتر مى‌پردازیم :

1ـ اربعین حدیث

اربعین محمد نصیر بن محمد صادق اصفهانى یکى از متون ارزنده حدیثى شیعه است. این اثر از جهت قدمتى که دارد و از آثار قرن یازدهم است و نیز از آثار هم زمان بحارالانوار علّامه مجلسى قدّس سرُّه به حساب مى‌آید، جزء آثار بدیع حدیثى است. گذشته از آن که شارح، اثر را در زمان پختگى و کمال خود به نگارش درآورده است و این نکته بر ارزش آن مى افزاید. از مؤلف اطلاعات فراوانى نداریم و اثرى نیز از او تاکنون به چاپ نرسیده است. این اثر را ـ که به عنایت دوست عزیز، جناب حجه الاسلام والمسلمین صدرایى خویى به دو نسخه جدید از آن دست یافتیم ـ با سه نسخه تصحیح و تحقیق کرده‌ایم.

یک نسخه از آن در آستان قدس رضوى است و همان نسخه است که مرحوم شیخ آغابزرگ تهرانى در الذریعه گزارش کرده است و نسخه دیگر نسخه کتابخانه آیه اللّه العظمى مرعشى قدّس سرُّه است که بدست فرزند مؤلف تنقیح و مرتب سازى گردیده و برخى دخل و تصرّف‌ها واصلاحات در آن انجام پذیرفته است. و سومین نسخه در کتابخانه آستانۀ حضرت معصومه سلام اللّه علیها نگهدارى مى‌شود.

تحقیق و تصحیح این اثر را گروه پژوهشى حضرت آمنه سلام اللّه علیها به انجام رسانده است.

2ـ بیست فصل در تقویم

این رساله اثر خامه محمد نصیر بن عبداللّه اصفهانى است که در آن به چگونگى وتوضیح مطالب و اصطلاحات تقویم‌هاى آن عصر پرداخته است مؤلف این اثر را در تاریخ 1182 ق نگاشته است. از آنجا که این اثر پیرامون علم نجوم و به زبان فارسى است حوزۀ بهره‌مندى از آن در میان محققان علوم اسلامى و به خصوص دانشگاهها بیشتر است. بیست فصل براساس سه نسخه، توسط دوست عزیز وبرادر فاضل آقاى محمد همایونى تحقیق و پژوهش آن به انجام رسیده است.

3ـ تعلیقات بر کتاب تهذیب الاحکام

این اثر یکى از رساله‌هاى کوتاه ملا اسماعیل خواجویى قدّس سرُّه و در واقع تعلیقات پراکنده‌اى بر نسخه‌اى از تهذیب الاحکام از بحث طلاق تا دیات شیخ طوسى علیه الرحمه است که در دفتر حاضر به چاپ مى رسد. تحقیق رساله به عهده حجه الاسلام سید مهدى رجایى بوده است. این رساله بر اساس نسخه شماره 1333 از تهذیب الاحکام محفوظ در کتابخانه مسجد جامع گوهرشاد مشهد تحقیق شده است.

از آنجا که آثار گرانقدر ملا اسماعیل خواجویى رحمه اللّه از قدر و قیمت فراوانى برخوردار است و ارائه بهتر این رساله در حال حاضر امکان پذیر نبود؛ دریغمان آمد این رساله کوتاه را در مجموعه میراث به چاپ نرسانیم.

4ـ کتابشناسى آثار مختارى نائینى قدّس سرُّه

کتابشناسى بهاءالدین محمّد حسینى نائینى، مشهور به مختارى نائینى و ملا مختار از جمله آثار پیرامونى تصحیح و احیاء تراث مى‌باشد. چرا که شناسایى نسخ و آثار مؤلفان و فرزانگان مکتب اصفهان از ضرورت‌هاى اجتناب ناپذیر حوزه تصحیح واحیاء تراث است.

آثار جناب مختارى نائینى که خود از زعما و بزرگان و افاضل عصر خویش در مکتب اصفهان است دریغ مندانه مورد بى‌مهرى قرار گرفته و بخش اعظم آثار ایشان تحقیق نگردیده است. وى در نگارش و تحقیق، با دقتى تمام و احاطه‌اى مناسب بر آثار علمى، دست به قلم برده و آثارش را اغلب حاشیه زده و تصحیح کرده است و این خصیصه نیکو بر قدر و قیمت آثار او افزوده است.

از آنجا که تنوّع آثار وى و زیبایى و ظرافت آن بر اهل تحقیق پوشیده نیست ضرورت تحقیق و تصحیح مجموعه آثار آن فقیه فخیم در بخش احیاء تراث مرکز تحقیقات رایانه‌اى حوزه علمیه اصفهان احساس گردید و براى تحقق این مهم، ابتدا به کتابشناسى آثار آن بزرگمرد پرداختیم تا بتوانیم در مرحلۀ بعد کتابهاى شناسایى شده ایشان را تحقیق و تصحیح و منتشر نمائیم.

در این اثر 53 کتاب معرفى و از آن 105 نسخه در کتابخانه‌هاى کشور شناسایى وارائه گردیده است. امید است که این پژوهش، زمینه‌اى مناسب براى آماده سازى ونشر آثار مختارى نائینى فراهم آورد.

از جمله آثارى که هم اکنون از مختارى نائینى آماده گردیده و به خواست خدا در میراث حوزه اصفهان به چاپ خواهد رسید رسالۀ «الانوار اللامعه لزوار الجامعه» است که شرح زیارت جامعه کبیره مى‌باشد و با دریغ ناتمام مانده است.

5ـ یک ماه در اصفهان

این کتاب گزارش سفر علّامه حاج شیخ عبدالحسین امینى قدّس سرُّه، صاحب اثر گرانسنگ الغدیر، است که در سال 1376 قمرى به اصفهان داشته‌اند و در همان سال در اصفهان عرضه شده است. بنده در یکى از کتابخانه‌هاى قدیمى اصفهان که آثارش به حراج گذاشته شده بود آن را دیده و خریدارى کردم و با مطالعه آن احساس کردم در زمینه تاریخ اصفهان نکته‌هاى ارزنده‌اى دارد که نباید از نظر دور داشت. پس از آن درباره آماده سازى و چاپ مناسب آن مشورتى با سرور مکرم حضرت حجه الاسلام والمسلمین رسول جعفریان ریاست محترم کتابخانه مجلس کرده و نظر ایشان را نیز بر این کار مساعد دیدم و به نظر رسید گزیده‌اى از آن را در «میراث حوزه علمیه اصفهان» بیاوریم. در پى این تصمیم تایپ و آماده سازى آن آغاز و زحمت تحقیق و گزینش آن به عهده دوست عزیز و فاضل، جناب حجه الاسلام محمد بیدقى نهاده شد و بحمداللّه به خوبى به انجام رساندند. گزارش حاضر، نمایى از ساختارهاى مذهبى اصفهان 70 سال پیش و بیوت مطرح در آن و نیز مساجد مهم و فعّال آن زمان را معرفى مى کند و از نظر تاریخى غنى به نظر مى‌رسد.

نام انتشارات: مرکز تحقیقات رایانه ای حوزه علمیه اصفهان

سال: 1390

نوبت چاپ: اول

شمارگان: 1000

قطع: وزیری

تعداد صفحه: 492

شابک:

978-600-6146-02-7